رادیو آماتور کیست؟









تاریخچه





















رادیو آماتورها و سوانح ملی





بروز سوانح بزرگ اعم از طبيعی نظير سيل، زلزله، آتشفشان يا سوانح بشری نظير انفجارات هسته ای، جنگهای داخلی و غيره هميشه از دغدغه های بزرگ بشر در طول تاريخ بوده و تلاشهای فراوانی جهت کاهش خسارات و تلفات اين سوانح صورت پذيرفته است. همزمان با تلاشهای انجام شده جهت جلوگيری از وقوع چنين حوادث ناگوار، تلاشهای زيادی نيز صورت گرفته تا اگر به هر دليل اينگونه حوادث رخ دهند بتوان خسارات و لطمات ناشی از آنها را به حداقل رساند.
يکی از مهمترين عوامل کاهش خسارات اين حوادث، گزارش سريع و صحيح وضعيت به مقامات مسئول و نيز ايجاد هماهنگی بين نيروهای امدادی بعد از بروز حادثه می باشد. از آنجا که معمولا" بعد از وقوع اين حوادث، کليه زيرساختهای اساسی شهری نظير مخابرات، تخريب و يا غيرفعال می شوند لذا يک سيستم کارآمد و سريع ارتباطی در اين مناطق يک گام اساسی و نیز یک شرط لازم برای موفقيتهای بعدی در امر کمک رسانی به حساب می آید. اهميت ارتباطات اضطراری و نقش آن در فعاليت های امدادی به حدی است که سازمان جهانی مخابرات (ITU) دهها کنفرانس منطقه ای و بين المللی را در اين خصوص برگزار کرده و قطعنامه های مختلفی بين کشورها به امضاء رسانيده است. همچنين گروههای خاصی برای بررسی اين موضوع خصوصا" در بخش های ITUR و ITUD تشکيل شده است. يکی از مهمترين خروجی های اين گروهها و زيرشاخه های مرتبط با ارتباطات اضطراری، کتاب جامع ارتباطات اضطراری می باشد که توسط گروه مطالعاتی 2 بخش ITUD تهيه شده است.
راديو آماتورها و سوانح
راديوآماتوری يکی از سرويسهای شناخته شده و قديمی در ITU می باشد که دارای مشخصات و ويژگيهای منحصر بفردی در بين بقيه سرويسهای راديويی است.
قابليت های خاص راديوآماتورها آنها را به مهمترين و کاراترين ابزار مخابراتی در هنگام بروز سوانح بزرگ تبديل نموده است. راديوآماتورها می توانند در هنگام بروز سوانح نقش يک سرويس عمومی را ايفا نمايند. مهمترين خصوصيت اين سرويس درجه بالای استقلال و انعطاف پذيری و نيز نياز به منابع بسيار محدود فنی و انسانی می باشد که آن را به کارآترين ابزار مخابراتی اضطراری تبديل می نمايد.
اولين قابليت اين سرويس در هنگام بروز يک سانحه، توانايي آن در فراهم نمودن يک کادر فنی متخصص و آموزش ديده و دارای مهارت های عملی می باشد. اين نيروها می توانند انواع سيستمهای راديويی را آماده و قابل کارسازند. اکثر اين کاربران شرايط مشابهی را جهت راه اندازی يک سيستم راديويی با حداقل امکانات و شرايط نامناسب تجربه کرده اند.
از آنجايي که کشورها بجای تخصيص يک فرکانس خاص، باندهايي را به اين کاربران اختصاص داده اند لذا آنها دارای مهارتهای بی نظيری در مباحث انتشار امواج راديويی، طراحی و نصب آنتنها و روشهای حذف تداخلات و در نهايت ايجاد يک ارتباط سالم راديويی در بدترين شرايط فنی را دارند. نيز از آنجا که اين کاربران مالک تجهيزات فنی و مخابراتی خود می باشند لذا نهايت صرفه جويي در استفاده از اين سيستمها و نيز نحوه بهترين استفاده از باتری ها را آموخته اند.
با توجه به موارد فوق کشورها حداکثر استفاده را از اين قابليت ها برده و با مديريت قبلی و هماهنگی بسيار ساده با اين کاربران توانسته اند در مواقع اضطراری عدم وجود يا ضعف سيستمهای مخابراتی (overloading) ملی را پوشش داده تا پياده سازی يک سيستم کارآمد که معمولا" چند هفته ای بطول می انجامد، يک سيستم ساده ولی کارآمد مخابراتی را در لحظات اوليه ولی حياتی بحرانها در اختيار داشته باشند.
موارد زير بعضی از فعاليت های اين گروه کاربران را در مواقع اضطراری در بعضی از کشورها شرح می دهد. اميد است که با گسترش و مديريت صحيح سرويس راديوآماتوری در کشور، ايران نيز بتوانند از قابليت و منافع بی شمار اين سرويس در مواقع اضطراری بهره مند شود.

هند:
در 29 اکتبر سال 1999 در ايالت Orissa در سواحل شرقی هند توفان سهمگينی با سرعت بيش از 300 کيلومتر باعث خرابی و آب گرفتگی بخش وسيعی از اين ايالت شده و حدود 1300 روستا به کلی تخريب شد، تمام راهها و جاده ها غيرقابل استفاده شده، خطوط انتقال قدرت و نيز ايستگاههای مخابراتی بکلی تخريب شدند. بعلت عدم وجود تجهيزات زيربنايي اوليه هيچ اطلاعی از وسعت خرابی، نوع کمکهای لازم ومحل نيازها در دسترس نبود. در 30 اکتبر (يکروز بعد از حادثه) راديوآماتورهای هندی(انجمن ARSI) با تجهيزات مخابراتی HF و VHF خود با وسايل شخصی يا به کمک دولت به محل حادثه رفته و به نصب ايستگاههای خود پرداختند. در شهر اصلی ايالت (Bhubaneshwar) تنها دو خط تلفن قابل استفاده وجود داشت. راديوآماتورها يک ايستگاه اصلی را در محل ساختمان مخابرات اين شهر بر پا نمودند. و بقيه ايستگاهها در کل ايالت پراکنده شدند. با ارتباطاتی که توسط راديوآماتورها برقرار شد، کمکهای هوايي تا حد زيادی بصورت کاملا" هوشمندانه و صحيح بدست نيازمندان اضطراری آن رسيدند بطوريکه توزيع دارو و کمکهای اوليه در يک حد استاندارد بين تقريبا" تمامی حادثه ديدگان پخش شد. در سه هفته اول حادثه تنها وسيله ارتباطی ايالت، راديوآماتورها بودند که به بهترين وجه و با کمترين هزينه و امکانات توانستند نياز ارتباطی منطقه را رفع نمايند و کمک بسيار قابل توجهی در کاهش تلفات انسانی داشته باشند.

بنگلادش:
در 19 می سال 1997 توفان سهمگينی با سرعت 250 کيلومتر سواحل جنوبی بنگلادش را بشدت تخريب نمود و خسارات زيادی به منازل و تاسيسات زيربنايي خصوصا" تجهيزات مخابراتی وارد آورد. اعضای انجمن راديو آماتوری بنگلادش (BARL) با هماهنگی صليب سرخ و ديگر سازمانهای غيردولتی به کمک حادثه ديدگان شتافتند و توانستند با استقرار يک ايستگاه اصلی در داکار (Dhakar) و ايستگاههای ديگر در مناطق حادثه ديده با برقراری ارتباطات HF و VHF به صورت سيار و ثابت تا حد زيادی به مديريت امداد و اطلاع از وضعيت منطقه کمک نمايند.
در همين ارتباط کتابی نيز تحت عنوان (BARL plays laudable role during cyclone) منتشر شده است.

در همين راستا همچنین می توان به زلزله بزرگ 17 ژانويه سال 1995 در شهر کوبه ژاپن اشاره نمود که حدود 100000 منزل مسکونی ويران شد و در آن حادثه راديوآماتورهای ژاپنی (JARL) کمکهای شايانی به امر ارتباط در لحظات و روزهای اوليه حادثه نمودند.
نيز زلزله 21 سپتامبر 1995 کشور تايوان مورد ديگری است که انجمن راديوآماتوری آن کشور (CTARL) کمکهای شايانی جهت امداد رسانی انجام دادند.

با در نظرگرفتن کارایی رادیوآماتورها،بسیاری کشورها انجمنهای خاصی را جهت هماهنگی این کاربران برای مواقع ضروری تدارک دیده اند. این انجمنها یا بعنوان زیر مجموعه انجمنهای رادیوآماتوری بوده و یا اینکه خود نهاد مستقلی می باشند. موارد زیر مثالهایی از این انجمنها می باشد:

ژاپن: www.or.jp
اولين گروههای راديوآماتوری در ژاپن از سال 1925 شروع به کار نمودند ولی انجمن راديوآماتوری ژاپن (JARL) در سال 1926 شروع به فعاليت نمود و در سال 1927 حدود 10 ايستگاه راديوآماتوری از دولت ژاپن اجازه فعاليت گرفتند. اين انجمن در حال حاضر حدود 4/1 ميليون نفر عضو دارد که حدود نيمی از کل کاربران راديوآماتوری در کل دنيا می باشد.
انجمن JARL دارای وظايف مختلفی نظير انتشار بولتن های خبری، پخش کارتهای GSL، برگزاری سمينارهای آموزشی و نيز عمليات نجات می باشد. در هنگام بروز يک سانحه، کليه ايستگاههای راديوآماتوری توسط این انجمن سريعا" مطلع شده و با هماهنگی کاملی که توسط انجمن برقرار می شود به کمک سانحه ديدگان می شتابند. انجمن JARL همچنين عضو کميته ارتباطات اضطراری در بحرانهای ژاپن می باشد که توسط وزارت پست وارتباطات رهبری می شود. همچنين اين انجمن مانورهای امدادی مخابراتی را در مقاطع زمانی خاص در نقاط مختلف ژاپن برگزار می نمايد تا ميزان آمادگی و کارايي راديوآماتورها را در حين بحرانها بالا ببرد.

هنگ کنگ: www.harts.org.hk
انجمن راديوآماتوری اين کشور به نام HARTS معروف است. اين انجمن نيز دارای قسمت ويژه ای جهت ارتباطات اضطراری می باشد. اما چون مشکل خاصی در اين کشور از لحاظ حوادث طبيعی وجود ندارد اين بخش بيشتر به برقراری ارتباط جهت سازمانهای خيريه بين المللی کمک می نمايد که در صدد بازديد از مناطق بسيار فقير و دور از دسترس خصوصا" در کشور چين هستند. از جمله سازمانهايی که انجمن HARTS جهت آنها ارتباط برقرار کرده به شرح زير است:
Sowers Action, Oxfam Hong Kong, Society for the promotion of Hospice Care, Green Power Raleigh International
فعاليتهای انجمن راديوآماتوری اين کشور جهت فراهم کردن ارتباطات در مناطق بسيار دور جهت اين سازمانها از سال 1996 تاکنون در سايت اين سازمان با جزئيات کامل بيان شده است که بررسی آن می تواند حجم و اهميت اين فعاليتها را آشکار سازد.

استراليا: http://nsw.wicen.org.au
کشور استراليا دارای يک انجمن کاملا" مجزا برای ارتباط اضطراری با استفاده از راديوآماتورها به نام wicen می باشد. انجمن wicen عضو سازمان ملی نجات استراليا است که تاکنون در موارد فراوانی به نجات حادثه ديدگان شتافته که اهم آنها به شرح زير است:
( توفان تريسي) Cyclone Tracy
(آتش سوزی مزارع نارنجی) Orange Bushfire
(زمين لرزه نيوکاسل) New Castle Earthquake
(آتش سوزی در مزارع سيدنی) 1994 Sydney & Central Coast bushfire
(طوفان ها) Storms
(ريزش کوه تردبو) Thredbo Landslip

در تمامی اين موارد که سيستم های ارتباطی از بين رفته بودند، انجمن wicen با استفاده از راديوآماتورهای عضو توانسته است ارتباطات اضطراری را در لحظات اوليه ( تا چند روز بعد از سانحه) برقرار نمايد و از اين طريق کمک شايانی در مهار ضايعات و کمک به آسيب ديدگان بنمايد که بارها اين انجمن از طرف دولت تقدير نامه های ملی دريافت کرده است. لازم به ذکر است فعاليتهای اين انجمن در زمينه کمک های ارتباطی در لحظات حساس بسيار گسترده شده است.
بررسی سايت اين انجمن می تواند گوشه ای از فعاليتهای چشمگير اين انجمن را در مواقع حساس و بروز حوادث نشان دهد. تعداد حوادث رخ داده در کشور استراليا از سال 2000 تاکنون به دهها مورد بالغ می شود که در تمامی آنها انجمن فوق نقش اساسی را در تبادل اطلاعات در لحظات اوليه ايفا نموده است.

نيوزيلند: www.nzart.org.nz
انجمن راديوآماتوری اضطراری کشور نيوزيلند که با نام AREC شناخته می شود همکاری بسيار نزديکی با پليس و سازمان نجات و امداد اين کشور دارد. فعاليتهای اين انجمن به دو گروه تقسیم می شود:
گروه اول: برقراری ارتباط جهت تيم های امدادی، پليس و تحقيقاتی در مناطق بسيار دورافتاده و بدون سيستم های رايج ارتباطی.
گروه دوم: برقراری ارتباط هنگام بروز سوانح طبيعی
بعد از زلزله نپيير (Napier Earthquake) و کمکهای شايانی که راديوآماتورها در روزهای اول حادثه جهت ايجاد ارتباطات ارائه نمودند انجمن AREC تشکيل شد.
اين انجمن همچنين دارای دستورالعمل (کتابچه) خاصی است که به کليه راديوآماتورها ارائه شده تا در هنگام بروز سانحه طبق اين دستورالعمل، عمل نموده و سازمان بتواند سريعا" نيروها را مديريت و با هماهنگی کامل حداکثر استفاده را از راديوآماتورها بنمايد. وب سايت اين انجمن اطلاعات بسيار مفيدی را در ارتباط با فعاليتهای آن در اختيار قرار می دهد.






استفاده موثر از سرويس راديوآماتوری در بلايای طبيعی



مقدمه
واقعه سونامی در 26 دسامبر 2004 تراژدی و تخريب بسياری در آسيا پديد آورد. اين واقعه نياز به بازبينی اقدامات لازم برای آمادگی بهتر و اخطار به موقع در موارد آينده را به ما گوشزد می نمايد.
اين نوشته مروری بر همکاری سرويس راديو آماتوری با نهاد های امدادی می باشد و پيشنهاد تغييراتی در آرتيکل 25 مقررات راديويی را می دهد تا سرويس های راديوآماتوری بتوانند به عنوان يک عامل ارتباطی بهنگام اخطار و امداد در بلايا بکار گرفته شوند، برای اين منظور شايد لازم باشد قوانين ملی نيز بازنگری شوند.

پيش زمينه
امروزه فناوری های پيشرفته، ارتباط آنی را فراهم می کنند ليکن اين شبکه ها به شکل رو به تزايدی آسيب پذير می باشند. در مقابل، ارتباط و تجهيزاتی که توسط راديوآماتورها بکار می رود تحت کنترل مستقيم اپراتورهای آنهاست و بستگی به زيرساخت ارتباطی ندارد. بنابراين سرويس آماتوری اولين و در مواقعی تنها تدارک گر ارتباط ناحيه سانحه ديده با بقيه دنيا بوده است.
در ژانويه 2005، بخش توسعه مخابرات آی تی يو (ITU-D) کتاب مرجع ارتباط در مواقع اورژانس برای کشورهای در حال توسعه را چاپ نمود ( چاپ دوم). اين کتاب توسط گروه مطالعاتی 2، ITU-D مورد قبول واقع شده بود. اين کتاب کاملا" مناسب بوده و فصل پنجم آن مربوط به سروس راديوآماتور می باشد، در آنجا فرکانس ها و مدهايي که می توانند توسط اين سرويس بکار گرفته شوند و همچنين اقدام عملی لازم شرح داده شده است.

راديوآماتور و امداد در واقعه سونامی
در اين تراژدی سرويس آماتوری يک سرويس امدادی ارائه داد. در بسياری از گزاش های خبری به اين فعاليت اشاره شده است. يکی از آنها در اخبار اقتصادی آن لاين سريلانکا به تاريخ 29 دسامبر 2004 گزارش شده است.
اپراتورهای راديوآماتور سريلانکا سرويس های خود را به هر مکانی که نياز به سرويس های ارتباطی دارد، تقديم می نمايد. تا روز گذشته انجمن راديويی سريلانکا يک لينک موج کوتاه بين هامبانتوتا و دفتر امدادرسانی نخست وزيری در تمپل تريز و ديگر دفاتر امدادی دولتی منطقه آسيب ديده برقرار نموده است. اغلب اينگونه ارتباطات راديوآماتوری، تنها ارتباط موجود ناحيه بلا زده با ديگر دنيا بوده است. يک فرستنده- گيرنده کوچک روميزی با خروجی چند صد وات می تواند حتی ارتباط بين دو کشور با چند صد مايل فاصله را برقرار سازد.
مثال ديگر روزنامه ملی هند بنام هندو در 30 دسامبر 2004 گزارش داد ( اين گزارش در واشنگتن پست سوم ژانويه 2005 نيز آمده است):
" هنگاميکه چهار اپراتور راديوآماتور چند هفته پيش به جزاير آندامان و نيکوبار رسيدند، نمی دانستند که وسيله تفريح آنها تنها نجات دهنده زندگی در اين جزاير شود. آنها در تماس بودند که لرزش ها شروع شد، رهبر تيم مشغول صحبت با يک استراليايي توسط راديو بود. او می گويد صدای استراليايي يک لحظه شدت گرفت و سپس خاموش شد. جزيره توسط زلزله و امواج تخريب شد. تلفن ها از کارافتادند، برق هم رفت و زندگی در اين دو جزيره در گيجی حادثه دچار ايست شد. امواج هوايي نيز خاموش بودند، سکوت بلندی بود، آماتورهای جهان در بهت بودند که تيم، نجات يافته يا نه. باری دو ساعت بعد به شکلی باورنکردنی امواج آنها دوباره در فضا پخش شد. هرگونه وسيله ارتباطی از بين رفته بود. آنها تنها کسانی بودند که تا چندين ساعت بعد تنها لينک اين جزاير را با دنيای بيرون برقرار کردند".

انجمن راديوآماتور هندوستان چنين گزارش داد:
اولين لرزش ها در زلزله سوماترا در منطقه چنای در ساعت 30/6 بيست و ششم دسامبر 2004 احساس شد. در آن موقع تنها، ترس حکمروايي می کرد. تا ساعت 9، سونامی سواحل ما را در نور ديد و
گزارش ها رسيدند. در بندر بل اير دستگاه UV4 Dxploration نيز لرزش را احساس کرد ليکن اندکی بعد خاموش شد تا توسط باطری کارش را شروع کند. از آن زمان تيم چهارنفره تنها وسيله ارتباط با کشور بودند. بعدا" در جزاير کوچک تر از Car Nicobar استفاده کردند و ايستگاه بل اير اطلاعات را به مقامات رله می کرد. در اين بين گروه بره ها ايستگاههايي را در ولانگانی، ناگاپاتينام، کادولور و ديگر مکانها راه اندازی نمودند و هنگاميکه خطوط زمينی و تلفن های سلولی توسط ترافيک سنگين قفل شده بودند، اين دستگاهها مفيد و مفيدتر شدند. ترافيک عمدتا" روی HF در MHz7 و MHz14 بود ( با توجه به مسافت ها) ليکن از VHF برای ارتباط بين ايستگاههای مختلف محلی کمک گرفته شد."

تغييرات انجام يافته در WRC-03:
تراژدی دسامبر 2004 نشان داد که امداد رسانی به ارتباطات بين المللی نياز دارد. قبل از
WRC-03 ارتباط بين المللی توسط سرويس راديوآماتوری ممنوع بود، مگراينکه ترتيب خاصی بين کشورهای مربوطه برقرار می گرديد.
اين محدوديت باعث محدوديت در قوانين ملی کشورها در مورد سرويس آماتوری شده بود و شايد هنوز هم هست. در WRC-03 اين محدوديت با قانونی جديد عوض شد که دوباره تأکيد می کند راديوآماتوری به عنوان منبع ارتباطی بهنگام بلايا می باشد. آن کنفرانس ماده 2503 را به صورت زير تصويب نمود:


" راديوآماتوری می تواند فقط در وضعيت اورژانس و امداد رسانی، ارتباط بين المللی به نفع کشور ثالث برقرار نمايد. هر کشور می تواند کاربرد اين ماده را در محدوده مرزهای خود تعيين نمايد."

از WRC-03 به بعد نه لازم و نه مناسب است که کشوری حتی با کشور ديگر مشاوره کند تا ايستگاههای راديوآماتور دو طرف با يکديگر ارتباط بين المللی داشته باشند. البته وضعيتی که ايستگاه راديو آماتور در کشوری نتواند طبق قوانين ملی با ديگر کشورها ارتباط برقرار کند، گرچه در کشور ديگر اين کار مجاز شمرده می شود، پيش آمده است.

قوانين ملی:
WRC-03 ماده جديد A2509 را پذيرفت که بيان می دارد:
" کشورها ترغيب می گردند در مورد اقدام های لازم برای ارتباط ايستگاههای آماتوری خود و ارتباط با ديگر کشورها در امداد رسانی شرکت نمايند."

کشورهائيکه از ماده فوق استفاده کنند وسيله بسيار مناسبی را در امدادرسانی برگزيده اند. اين تجربه می تواند تمرين يک آماتور برای فرستادن پيام روی شبکه اورژانس دولتی، يا سازمان شناخته شده مثل صليب سرخ و يا ارتباط يک مسابقه قايقرانی و غيره باشد. کشورها ترغيب می گردند مناسبترين و بامعناترين سرويس راديوآماتوری را در کشور خود تدارک ببينند.

نتيجه:
قوانين ملی که حاوی ممنوعيت ارتباطات راديوآماتورها به نفع کشور سوم می باشند بايستی طبق مصوبه کنفرانس جهانی ارتباطات راديويی سال 2003 تغيير کنند.
قوانين ملی جديدی که ممکنست نياز باشد بايستی تدوين گردد. توجه به تغييرات انجام شده توسط WRC-03 روی آرتيکل 25، با توجه به وقايع اخير، و بازنگری در قوانين ملی بسيار مفيد خواهد بود.